Bu çalışma, 127 Devlet Üniversitesi Kütüphanelerinin 2022-2024 yılları TL-Dolar-Euro Bazında Yayın Alımları Bütçesi’ni inceleme ve kütüphanelerin bütçe disiplinini oluştururken; Türkiye geneli devlet üniversiteleri, aynı dönemde kurulan üniversiteler, aynı türdeki üniversiteler, bölge üniversiteleri ile karşılaştırmalar yaparak, kütüphanelere rehberlik edebilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Kalkınma Bakanlığı Yatırım Programları Kütüphanelerin Yayın Alım Bütçeleri (2022 1, 2023 2, 20243) ve Merkez Bankası Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS4) döviz kuru verileri derlenmiştir.
Çalışmanın veri seti Excel biçiminde oluşturulmuş olup Google Drive üzerinden erişim sağlanabilir. Erişim Adresi: 2022-2024 Yılları Devlet Üniversitesi Kütüphaneleri Yayın Alımları Bütçeleri
Çalışmada veri seti dikkate alınarak analiz amacıyla aşağıda sıralanan başlıktaki görseller oluşturulmuştur.
Görsel 1: Dolar Kurunun 2022-2024 Yılları Arası Değişimi
Görsel 2: Euro Kurunun 2022-2024 Yılları Arası Değişimi
Görsel 3: Bütçesi Dolar Kuru Değişim Yüzdesi Altında ve Üstünde Olan Devlet Üniversite Kütüphanelerinin Sayısı
Görsel 4: Bütçesi Euro Kuru Değişim Yüzdesi Altında ve Üstünde Olan Devlet Üniversite Kütüphanelerinin Sayısı
Görsel 5: Bütçesi Dolar ve Euro Kuru Değişim Yüzdesi %0’ın Altında Olan Devlet Üniversite Kütüphanelerinin Sayısı
Görsel 6: TL Bazında Ortalama Yüzdelik Bütçe Değişimine Göre, Ortalama Altında Kalan Devlet Üniversite Kütüphanelerinin Sayısı
*
Yapılan analizde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır:
Dolar kuru karşısında bütçe disiplinini koruyabilen kütüphane oranı 2022-2023’te %33,8; 2023-2024’te %38.5’tir.
Euro kuru karşısında bütçe disiplinini koruyabilen kütüphane oranı 2022-2023’te %29,1; 2023-2024’te %38.5’tir.
Dolar değişim yüzdesi %0’ın altında olan kütüphane oranı 2022-2023’te %23,6; 2023-2024’te %27,5’tir.
Euro değişim yüzdesi %0’ın altında olan kütüphane oranı 2022-2023’te %25,9; 2023-2024’te %27,5’tir.
TL Bazında Ortalama Yüzdelik Bütçe Değişimine Göre, Ortalama Altında Kalan Devlet Üniversite Kütüphane oranı 2022-2023’te %66,9; 2023-2024’te %62,2’dir.
*
Araştırmada anılan yıllardaki döviz dalgalanmalarına karşı, bütçe disiplinin kütüphanelerce korunduğunu söylemek olanaklı değildir.
Merkez Bankasının 2024 Kasım Piyasa Katılımcıları Anketi Raporuna göre, cari yıl sonu döviz kuru (ABD Doları/TL) beklentisi, bu anket döneminde 35,72 TL’dir5. Dolar kurundaki artış beklentisi yıl sonu dolar kuru ortalamasını daha da yükseltecektir. Anılan raporda 12 ay sonrası döviz kuru beklentisi ise bir önceki anket döneminde 42,75 TL olarak gerçekleşmiştir. Dolardaki artışa koşut, Euro’da da artış olma olasılığı yüksektir.
*
2024 yılında ANKOS kapsamında konsorsiyum sağlanan veri tabanı sayısı 726; EKUAL kapsamında Üniversitelere erişime açılan veri tabanı sayısı 20’dir.7 Bu veri tabanlarının yanı sıra konsorsiyum dışında kalan pek çok veri tabanı bulunmaktadır.
Veri tabanları abonelikleri ya da satın almaları büyük çoğunlukla dövizle gerçekleşmektedir. Bu bağlamda döviz kurlarındaki tüm hareketler, kütüphane bütçe disiplinini doğrudan etkilemektedir.
*
Devlet Üniversite Kütüphanelerinin Bütçe Disiplinlerini korumak için aksiyon alınması kaçınılmazdır. İlgili ve yetkili tüm paydaşların alınması gereken aksiyonları yüksek sesle ve etraflıca konuşmasını umuyoruz.
*
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet ŞİMŞEK’in “Kamuda Tasarruf ve Verimlilik Paketi” kapsamında açıkladığı “Kamu alımlarının, Devlet Malzeme Ofisi (DMO) aracılığıyla yapılmasını esas hale getireceğiz…” 8 açıklamasının ardından Sayıştay Denetçisi Saadettin Doğanyiğit’in “Üniversitelerin tek kaynaktan doğrudan teminle satın aldıkları yerli ve yabancı yayınlar ile standart yazılımlar toplu şekilde DMO tarafından temin edilmelidir.”9 ifadesi, alınacak aksiyonlardan biri olarak tartışılabilir.
Yazarlar: Müslüm YURTSEVEN, Kazım ŞENTÜRK
- 2022 Yılı Yatırım Programı; https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/01/2022-Yili-Yatirim-Programi_21012022.pdf ↩︎
- 2023 Yılı Yatırım Programı; https://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2023/01/2023_Yili_Yatirim_Programi-19012023.pdf ↩︎
- 2024 Yılı Yatırım Programı; https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2024/01/2024-Yili-Yatirim-Programi-17012024.pdf ↩︎
- https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/#collapse_2 ↩︎
- https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/085d78c0-9809-4b33-a6b6 21e0a22a6405/PKA_Rapor.pdf?MOD=AJPERES ↩︎
- https://online.ankos.org.tr/raporlar/vts.php?donem=2024 ↩︎
- https://cabim.ulakbim.gov.tr/ekual/e-veri-tabanlari/universiteler/ ↩︎
- https://www.mehmetsimsek.org/tr-tr/programlar/kamuda-tasarruf-ve-verimlilik-paketi-basin-toplantisi-cumhurbaskanligi-kulliyesinde-gerceklestirildi– ↩︎
- https://x.com/sdoganyigit/status/1860705800865345673?t=T3gumDiPixK0RJmbws8T-w&s=08 ↩︎
2 yorum
Merhaba
Yaptığınız çalışma verileri ve durum tespiti açısından başarı , elinize sağlık. Ancak Sayıştay denetçisinin önerisini sahada uygulamada olabilmesi maalesef yakın zamanda olabilecek bir çalışma gibi durmuyor. Yapılabilir ama zaman alıcı olacaktır en önemlisi sürdürülebilir mi olacak, yıllık fiyat durumunu DMO uzmanlarımı karar verecek, pazarlık kim yapacak dan başlayabiliriz. Bu konuda kimler karar verici olacak….
Bizlerin ilk önce kamu kaynaklarını, kamu adına kamu hizmeti sunarken bütçelerimizi en uygun şekilde kullanabilmek için çabalarımızın yayın alımları bütçesi ile ( elektronik kaynaklarda) kilitlenip kalması , kim kaç dolar ödedi , nasıl ödedi, evraklar, piyasa fiyat araştırması nasıl olmalı döngüsünde yumak halinde yıllardır uğraştığımız konular. Bir platformda buluşulup harcama ve satın alma görevlileri ile bir görüş de birleşelim. Doğru olan yöntemi belirleyelim. Örneğin “Aynı malın, malı ilgili tek kaynaktan alan diğer kamu/özel tüzel kişiliklerine veya gerçek kişilere satış fiyatı” araştırmasında bilgi talep edildiğinde neler yapacağımızı tartışmaya mahal yoktur. Yapılan lisans anlamasında kamu adına kamu kaynağı kullanan ve harcamalarını açıkca beyan eden bir kamu kurumun ilgili firmaya lisans anlaşmasında taraf olan bir kamu kurumu piyasa fiyat araştırmasında fiyat öğrenmeyi talep ederse ilgili kuruma fiyat bilgisi verilebilir maddesini ekleyebiliriz. Bunu ancak birlik ve beraberlik içerisinde yapabiliriz. Zaten bu bilgiler sır değildir. artık her yerde görünebilmektedir. Bu bilgi gizlilik içermesi gereken bir bilgi midir hayır, sır da değildir. Birlik olması ortak tavır ve karar alıp uygulaması yapılabilir. Sanırım fikrimi ifade edebildim. Selamlar Sağlıcakla.
Yazar
Serhat bey merhabalar,
İyi olmanızı dilerim. Yorumunuz için teşekkür ederim. Kütüphanelerdeki bütçe problemi ne yazık ki çok boyutludur. DMO seçeneği meslek paydaşları tarafından etraflıca tartışılmalıdır. Kütüphanelerin ANKOS gibi çok güçlü STK’ları mevcut. STK’ların da dahil olacağı işbirliği ile DMO seçeneğin çözümün bir parçası olması olasıdır. DMO yapısı itibariyle bahsettiğiniz problemlerin; kim kaça aldı, ne ödedi vs. üstesinden gelmektedir. Sayıştay denetimlerinde de bir standardizasyon sağlanmış olur.
Selamlar,